[ Eπίλογος ]
Κοντογιάννης Πάτροκλος
Εκτύπωση
Εκ των ανωτέρω βιογραφικών σημειώσεων, ας ερανίσθην εκ διαφόρων ιστορικών έργων αυθεντικών και των χειρογράφων της Εθνικής ημών Βιβλιοθήκης, συνεπλήρωσα δε μόνον έν τισι λεπτομερείαις εκ των παρά τη οικογενεία σωζομένων παραδόσεων, συνάγεται, ότι η οικογένεια Κοντογιάννη ανήκει εις την αριστοκρατικήν στρατιωτικήν τάξιν της ημετέρας Πατρίδος, ανήκει εις την κοινωνικήν εκείνην κατηγορίαν, εις ην η Ελλάς σήμερον οφείλει την ελευθερίαν αυτής. Εάν δε εις την υψηλήν ταύτην ιδέαν αφοσιώθησαν και εθυσιάσθησαν οι εμοί πρόγονοι, εθεώρησα ότι άπαξ, περί το τέρμα του βίου μου, ώφειλον να ασχοληθώ περί αυτών, ίνα εις τους μη ενιστορήτους εκ των συγγενών μου παραθέσω σύντομον αυτών ιστορικήν εικόνα, διευκολύνω δε κατά τι το έργον των ιστορικών τοσούτω μάλλον καθόσον, διαρκούντος σύμπαντος του βίου μου, ουδ’ επί πατρογονική ευκλεία εκόμπασα ποτέ, ουδέ λόγω ταύτης ηθέλησα ποτέ να αντλήσω όφελός τι. Επρέσβευον πάντοτε και πρεσβεύω πράγματι, ότι μόνον επί της ατομικής του ικανότητος δέον τις να βασίζηται και διά ταύτης μόνον να επιζητή την επαγγελματικήν αυτού και κοινωνικήν πρόοδον. Κατά την εποχήν του στρατιωτικού μου σταδίου πλείστοι φέροντες ένδοξα του αγώνος ονόματα δεν απετέλουν διά των αρνητικών αυτών ιδιοτήτων ή σιδηράς της προόδου τροχοπέδας, καθόσον η Πατρίς επιεικώς τούτους κρίνουσα και βαθμούς ανωτάτους εις αυτούς απονέμουσα μόνον και μόνον χάριν της προγονικής των καταγωγής απειργάζετο μεγάλην εις εαυτήν βλάβην. Τούτου ένεκα και της πολλάκις εν τω στρατιωτικώ μου βίω στενοχωρίας και λύπης, ην υπέφερον, εκ προϊσταμένων μου της περί ης ο λόγος κατηγορίας, είχον αποφασίσει να μη προτάξω ποτέ εν τη στρατιωτική μου σταδιοδρομία τους προγονικούς μου τίτλους. Τούτο και έπραξα πράγματι μέχρις υπερβολής, μέχρι σχεδόν λήθης, καίτοι ενωρίς λίαν ως υπολοχαγός επεσκέφθην μίαν των επαρχιών, εν αις έδρασαν οι Κοντογιανναίοι, την Φθιώτιδα, ως και τον τόπον του τάφου του πάππου μου, το ηρωικόν Μεσολόγγιον, θερμήν δε ετήρησα εν τη καρδία μου την ένδοξον των πατέρων μου δράσιν και τα θαυμαστά αυτών έργα. Τας ολίγας ταύτας σελίδας έγραψα προς εξαγνισμόν της μακράς περί αυτών σιωπής μου, μη παύσαντος όμως να φρονώ, ότι η ευγενής καταγωγή είναι προσόν αναμφισβήτητον, χωρίς άλλως η σκέψις αύτη να μεταβάλη τα ανέκαθεν δημοκρατικά μου φρονήματα, αφού τα εδραία στηρίγματα παντός Πολιτεύματος ήνε οι αριστοκράται του πνεύματος και της καρδίας.
 
Ο διάσημος συγγραφεύς φιλόσοφος και πολύ φίλος της Ελλάδος Μαξ Νορδάου θέτει το ζήτημα της καταγωγής εις την θέσιν του λέγων: «Προκειμένου να εκλέξη μεταξύ αριστοκράτου και πληβείου δεν ήθελε διστάσει δίδων την προτίμησίν του εις τον αριστοκράτην. Η κληρονομική αριστοκρατία είνε λέγει ωφέλιμος τη πολιτεία. Η κατοχή ενός ενδόξου ονόματος εξασφαλίζει το γεγονός, ότι ο φέρων αυτό θα έχη βεβαιοτέραν αντίληψιν του καθήκοντος και υψηλότερον ιδεώδες της ανθρωπότητος παρά έν άτομον ταπεινής προελεύσεως. Ο πληβείος είναι αυτός ούτος και ουδέν άλλο, είναι μία μονάς, εν ω ο αριστοκράτης είνε αντιπρόσωπος ομάδος, γνωρίζει ότι αι πράξεις του αντανακλώσιν εφ’ όλων οίτινες φέρουσι το όνομά του καθώς και αι τιμαί ας απέκτησαν τα λοιπά μέλη της οικογενείας του ανήκουσιν εις αυτόν. Ο αριστοκράτης είνε μία ατομικότης αθροιστική. Και αν ακόμη τύχη ατομικώς δειλός και χυδαίος θέλει παρορμηθή και προσπαθήσει να φανή αντάξιος της λάμψεως του ονόματός του και να βελτιώση την τύχην των απογόνων του. Ταύτα είνε ακριβή κατά κανόνα, έχοντα, ως εικός, και εξαιρέσεις. Κατά των τελευταίων τούτων όμως το Κράτος νομίζομεν ότι δεν πρέπει να διστάση. Ευθύς ως ήθελε πεισθή περί της βλάβης ην επέφερεν αυτώ η ανικανότης υπαλλήλου του, έλκοντος το γένος εξ ενδόξου οικογενείας, δέον να πατάξη αυτόν αμειλίκτως, διότι υπέρ πάντα αυτός ιδίως δεν δικαιούται να παρακωλύση την σταδιοδρομίαν και την πρόοδον της Πατρίδος του ματαιών το έργον των ιδίων αυτού προγόνων.
 
Προς τους αληθείς όμως ευπατρίδας, τους έχοντας βαθείαν την συνείδησιν του προς την Πατρίδα καθήκοντος αυτών και ταυτοχρόνως εκ μεγάλων προγόνων καταγομένους το Κράτος οφείλει να ανοίξη τας θύρας του ευρέως. Το Κράτος θέλει ωφεληθή ασφαλώς εκ των υπηρεσιών αυτών, ας έχει υπέρτατον καθήκον να αναγνωρίση και τιμήση. Παραλείπον το μέγα τούτο καθήκον το Κράτος υπονομεύει εαυτό. Απεργάζεται τον ίδιον αυτού όλεθρον. Τιμών τουναντίον τους αξίους προγόνους των ιδρυτών αυτού τελεί πράξιν ευγνωμοσύνης προς την ιεράν αυτών μνήμην και εμπιστευόμενον τας τύχας του εις αξίους απογόνους εθνικών ανδρών και ηρώων παρέχει παράδειγμα ενθαρρύνσεως και μιμήσεως εις τους επιγιγνομένους.

(από το βιβλίο: Στρατηγού Π. Kοντογιάννη, Kοντογιανναίοι. Kλέφτες - Aρματωλοί - Aγωνισταί, Eν Aθήναις, Tυπογραφείον A.Σ. Pαφτάνη, 1924)