|
|
Kοινός λόγος
Προλογικά Σημειώματα Έλλης Παπαδημητρίου | Παπαδημητρίου Έλλη |
 |
Σκέψεις της Έλλης Παπαδημητρίου, στο βιβλίο O κοινός λόγος, πρώτος τόμος, Eρμής, 2003
|
α
Η προσπάθεια να υποτιμηθεί το πνευματικό απόθεμα που φύλαξε και αύξησε ο ανώνυμος λαός, μάλιστα στο χώρο των πολιτικά ώριμων ανθρώπων, είναι τραγέλαφος, για γέλια και για κλάματα. Εγώ πιστεύω πως με γνώσεις έστω λίγες μα σωστές της ιστορίας μας είναι νίκη λαμπρή, νίκη απ’ τις λίγες όπως σώθηκε το νεοελληνικό αυτό απόθεμα, η γλώσσα μας, η παραγωγή της, η άρτια ομιλία κι η διάθεση να μιλούμε, να ιστορούμε, ο ήχος της που γνωρίζεται, τα τραγούδια μας που πληθαίνουν πολλά όμορφα, πιο πολλά κάπως νερωμένα. Ε, ας είναι κι έτσι, δε σωπάσαμε.
Ποιες οι αιτίες που μια νίκη τέτοια δε σημειώνεται, δεν εορτάζεται;
Πρώτα η ξενομανία, η βλαμμένη αίσθηση, η όραση που στην εποχή μας παράγινε, καταντά φυλετική διάκριση ανάποδη εναντίον σε καθετί δικό μας.
Δεύτερο η αμάθεια κι η διαστραμμένη μάθηση –μόλις καταπιαστούν με γράμματα οι νεοέλληνες απ’ το δημοτικό μέχρι ανώτατη παιδεία τους γδέρνουν, τους πετσοκόβουνε το μυαλό δάσκαλοι, εξουσίες, οι φτασμένοι και μισοφτασμένοι πρόχειροι αναμορφωτές και ανεύθυνοι πρωτοπόροι. Όχι πλύση εγκεφάλου μα σωστή καταπίεση, κατάψυξη.
Τρίτο διαστραμμένη, αρριβιστική, κρυφή μα και φανερή αυταπάτη ότι, αν αρχηστέψομε θανατώνοντας τα δικά μας, εξασφαλίζομε ανάπτυξη –μελετώντας, ας πούμε, μιαν υδροηλεκτρική εγκατάσταση για την ανάπτυξη μιας περιοχής, πρώτα πρώτα φράζομε, αχρηστεύουμε τις πηγές του νερού, όπου βρίσκονται.
Τέταρτη συμφορά η συνηθισμένη, πολύ ευπρόσδεκτη για την αστική τάξη θεωρία ότι τάχα το συναισθηματικό συστατικό, ζωντανό ή απόθεμα, δεν έχει θέση στην επιστημονική αναζήτηση και την τεχνική πρόοδο. Τέτοιος περιορισμός και ανταγωνισμός διαλεκτικός βάζει μόνο περιορισμούς αντιδιαλεκτικούς που διχάζουν τον άνθρωπο, δημιουργεί αντιδικίες ανάμεσα επιστήμη-ποίηση, ευαισθησία και λογική. Όπως ανάμεσα καινούρια και παλιά, επιθυμητά κι αποχτημένα –κομμάτιασμα, διαίρεση, ανταγωνισμός, διάλυση, κύρια γνωρίσματα της δυτικής, αστικής κοινωνίας και του «πολιτισμού» της.
β
Αξία του δεν είναι ως υλικό χρήσιμο στον ιστορικό,
αυτοτελής αξία και σημασία ως έκφραση, ως στάση.
Κοινός λόγος – Ελληνοπρέπειες, αγωνία ναι, άγχος όχι, πάθος ναι φυσικό, αναμετρημένο με πόνο. Η αφήγηση όση και το πάθος συνεχίζεται σχεδόν μηχανικά. Η αφήγηση δεν ταξινομεί, δεν είναι ιστορία, ούτε παράσιτο, ούτε πρόδρομος, ούτε προσχέδιο, ούτε καν υλικό της ιστορίας, έχει δική της αξία και υπόσταση, προσφέρει και ηχητική συγκίνηση, διατηρεί την απόλαυση, τη λύτρωση του προφορικού λόγου.
Το αν-ηρωικό, το κοινό, το μοιρασμένο, αναπόφευκτο, υπέρτατη σοφία, άμυνα του άοπλου, αδύνατου, ένστικτο πονηρό που απωθεί το μοναδικό ηρωικό που [= από το οποίο] κινδυνεύει το σύνολο, κατεξοχήν ελληνική σοφία και πονηριά.
Συγκρούσεις, παρανομίες, δικαιοσύνη, αδικία, όλα σε ανθρώπινα μέτρα, πουθενά λύσεις από άλλον κόσμο, υπερφυσικές, ούτε υπερφυσική αναζήτηση.
Ελληνικότητα: και πολλή αλαφρομυαλιά, το σοβαρό φευγαλέο. Υπάρχει αυτοκυριαρχία πάλι από ένστικτο, όσο για να προφυλαχτεί ο άνθρωπος από άνθρωπο κι απ’ την ίδια του την παραπανίσια αίσθηση μη γίνει κομμάτια η ψυχή του.
Η αντίσταση του λαού η πιο φυσική, αυτόχθονη άνθηση, ένστιχτο σωστό για επιβίωση, σοφία για διάρκεια όση χρειάζεται στο σύνολο, μελλοντικά όχι ατομική, της στιγμής.
Ιστορία: μαζεύει, ερμηνεύει, παρερμηνεύει, ταξινομεί τα έτοιμα, επιστήμη.
Ποίηση: γεννά, παράγει, κάνει, ξεκάνει, μοιράζει τ’ ανύπαρκτα, το χώμα λίγο, το νερό λίγο, ιστορία πολλή.
Θα το πει κανείς σοφός ή απλός: ας μας λείψει το πετρέλαιο, ας μη στερέψουνε οι βρύσες.
γ
Κοινός λόγος – Πλούτος ανυπολόγιστος, σαν ορυκτός, υλικό πολιτισμού σχηματισμένο από αιώνες. Φανερώνεται τυχαία και περιστασιακά η αξία του άρτια, σε διαφορετικό επίπεδο από την κατεργασμένη τέχνη: ποίηση, ζωγραφική, τραγούδι, χορός, γλυπτική. Στη χρήση του ισάξιο του λαού, προσιτό για κάθε περίσταση, χαρές, λύπες, ανάμικτο με αθλιότητα, πονηριές, άφθονο για πολλούς, για όλους. Δεν είναι καμάρι ούτε αξία μας, υπάρχει σ’ όλες τις χώρες, εδώ άφθονο, έτσι έτυχε, όπως τάδε χώμα, τάδε πέτρωμα, κι αυτόν οι ξένοι, οι ξενόδουλοι, τον ξεφτελίσανε, δεν εκτιμούμε, δεν τιμούμε την αξία του την κοινή, έτσι ακριβώς είναι κοινή, εμείς καταστρέφουμε και τα ορυχεία.
Επιστήμη και μη επιστήμη, διάφορες και στους σκοπούς. Διάφορες και στη διαδικασία που πραγματοποιούνται. Ακόμη κι αντιθέσεις κι ανταγωνισμός ποια κερδίζει, κατακτά χρόνο, εξασφαλίζει γόητρο· επιστήμη στην πρώτη σειρά ή ζωή;
Άλλα χωρούνε αναπόσπαστα, φυσιολογικά. Η κρυφή και φανερή δυσπιστία δεν έχει θέση, δε χωρεί, ανόητος, πλαστός ανταγωνισμός-πόλεμος, όπως οι ανταγωνισμοί και πόλεμοι από χώρα σε χώρα, από θρησκεία σε θρησκεία, που καταντούνε θανάσιμοι, ας είναι πλαστοί στην αρχή.
Κι η τεχνοκρατία σήμερα: η επιστήμη στην υπηρεσία της πλουτοκρατίας, που αγνοεί και καταλεί την κοινή αξία του κοινού ανθρώπου, είναι πια κίνδυνος θανάσιμος, προς τα κει χρειάζεται δυσπιστία.
|
 |
(από το βιβλίο: Έλλη Παπαδημητρίου, O κοινός λόγος, πρώτος τόμος, Eρμής, 2003)
|
|
