Οι Σκαλοχωρινοί στη διάρκεια του Εμφυλίου
Κωστόπουλος Τάκης
Εκτύπωση
Μετά την απελευθέρωση, το καλοκαίρι του 1945, ξαναεγκαταστάθηκε στο Σκαλοχώρι Σταθμός Χωροφυλακής. Στην αρχή με διοικητή ένα σώφρονα αξιωματικό, το Λιανό. Τον γνώρισα στην Κοζάνη κατά τη σύλληψή μου ως «ληστή» όταν με μετέφεραν εκεί για ανάκριση. Τον μετέθεσαν όμως και έφεραν ένα Θεσσαλό, τον περιβόητο Ντραρούτσο που ήταν ο φόβος κι ο τρόμος των κατοίκων όχι μόνον του χωριού μου αλλά όλων όσα ήταν στη δικαιοδοσία του: Νόστιμου, Ανθηρού, Αηλιά, Σπήλιου, Κερασώνα, Δαμασκηνιάς, Βέλους. Στην έδρα του Σταθμού μάλιστα, πέθανε από βασανιστήρια ο Λεωνίδας Τζιακόπουλος από το Βέλος. Έτσι ο κόσμος αρχίζει να φεύγει στα αστικά κέντρα: Άργος, Καστοριά, Νεάπολη, Θεσσαλονίκη. Κι όταν εμφανίστηκαν τα πρώτα αντάρτικα τμήματα, στο τέλος του 1946-αρχές 1947, βρήκαν καταφύγιο σ’ αυτά. Τότε κατατάχθηκαν στο ΔΣΕ οι εξής: Κωστόπουλος Σωτήρης, Πλιατσκόπουλος Στέργιος, Βλάχος Δημοσθένης, Βλάχος Βασίλης, Κωστόπουλος Θωμάς, Γιωτόπουλος Παναγιώτης, Μαρόπουλος Θεόδωρος, Μαρόπουλος Ευθύμιος, Μαρόπουλος Παναγιώτης, Βρατμήρας Νικόλαος, Παπαστεργιάδης Στέργιος, Παπαστεργιάδης Αντώνης, Βλάχος Σπύρος, Σπυρόπουλος Στέργιος, Σπυρόπουλος Απόστολος, Σπυροπούλου Όλγα, Μάγγας Αθανάσιος, Μάγγα Ευδοξία, Μάγγα Ευτυχία, κόρη του, Δελιάδης Χρήστος, Γιωτόπουλος Χρήστος, Γιτσόπουλος Θωμάς, Ζαχαριάδης Χρήστος, Παπαστεργιάδου Άννα, Θρησκόπουλος Νικόλας, Πλιατσκόπουλος Νικόλας, Πλιατσκόπουλος Κοσμάς, Καραβασίλης Αντρέας, Μαροπούλου Έλλη, και τα παιδιά της Βασιλική και Μιχάλης και Βρατμήρα Πηνελόπη.
     Πήγαν εθελόντριες: Μαροπούλου Δωροθέα, Μαρόπουλος Ανδρέας, Βλάχου Κλεοπάτρα, Πλιατσκοπούλου Δωροθέα, Παπαστεργιάδου Ανδρονίκη, εθελοντές οι Τζανίδης Ιωάννης και Παπαστεργιάδης Νίκος.
     Αρχές του 1947 κατατάχθηκαν οι: Κωστόπουλος Τάκης, Σιωμάδης Δημήτρης, Σιωμάδης Θωμάς (εκτελέστηκε στην Καστοριά το 1948), Μαροπούλου Δάφνη, Μαροπούλου Σταυρούλα.
     Όσοι δεν μπόρεσαν να φύγουν πήγαν φυλακές και εξορίες. Στον Αϊ-Στράτη-Μακρόνησο εξορίστηκαν: Ο αδελφός μου Κωστόπουλος Αριστοτέλης, ο αδελφός μου Κωστόπουλος Αθανάσιος, ο Τζανίδης Βασίλης, ο Νάστου Γιάννης, τα αδέλφια Βράκας Γεώργιος και Αγησίλαος (αδελφοί του μόνιμου λοχαγού Βράκα Βασίλη που σκοτώθηκε στα Δεκεμβριανά στην Αθήνα), Βρατμήρας Σωκράτης, Σιδερίδης Βασίλης, Σιδερίδης Κων/νος, Σιωμάδης Σταύρος, Σπυρόπουλος Νεοκλής (τρελάθηκε και πέθανε από βασανιστήρια).
     Στη Σαμοθράκη εξορίστηκαν οι: Βρατμήρας Χρήστος και Σιωμάδης Ιωάννης.
     Στις φυλακές Κοζάνης η αδελφή μου Κωστοπούλου Κασσιανή 16 ετών (πέρασε στρατοδικείο και καταδικάστηκε σε τρία χρόνια φυλάκιση γιατί μου έδωσε ένα πουλόβερ).
     Αλλά η μισαλλοδοξία της Δεξιάς δεν σταματάει εδώ. Συνέλαβαν και εξόρισαν στο Τρίκερι τις παρακάτω γυναίκες, επειδή οι άνδρες τους κυνηγημένοι βρήκαν καταφύγιο στο ΔΣΕ: Γιωτοπούλου Ευλαμπία, Σπυροπούλου Ελισάβετ, Μαροπούλου Χρύσα, Πλιατσκοπούλου Βάγια. Άλλες πάλι επειδή είχαν συγγενείς αριστερούς ή επειδή υποπτεύονταν ότι οι δικοί τους ήταν στο ΔΣΕ: Βρατμήρα Όλγα, Παπαδοπούλου Ευδοξία, Δελιοπούλου Αλεξάνδρα. Ακόμα εξόρισαν στα Γιούρα και μετά στη Μακρόνησο τους: Δέβρα Νικόλαο, Βρατμήρα Χρήστο, σύζυγο της Όλγας Βρατμήρα, Δελιάδη Βασίλειο, Τζανίδη Σταύρο (τόν πατέρα του τον είχαν εκτελέσει στο χωριό το 1943 οι Γερμανοκομιτατζήδες), Βρατμήρα Αριστοτέλη (στην Κεφαλονιά), Νάστου Δημήτρη στη Μακρόνησο (ο γιος του Θωμά Νάστου έπεσε στη μάχη με τους Γερμανούς, πιθανόν στο Χορτιάτη), Γκέρατς Ανδρέα που πιάστηκε αιχμάλωτος και πήγε στα κάτεργα της γερμανικής επιστράτευσης. Επίσης καταδικάστηκε σε θάνατο από στρατοδικείο ο ταγματάρχης του ΕΛΑΣ Χατζόπουλος Χρήστος, ποινή που αργότερα μετατράπηκε σε ισόβια στη φυλακή του Επταπυργίου. Ακόμα την Παπαγιαννοπούλου Θεοδώρα την έκλεισαν στις φυλακές Αβέρωφ, επειδή ο άντρας της ήταν γραμματέας του ΕΑΜ στο χωριό.
     Από αυτούς έπεσαν σε διάφορες μάχες κατά τα έτη 1946-49 οι: Κωστόπουλος Σωτήρης του Θωμά στο Βίτσι 1947, Κωστόπουλος Θωμάς του Στέργιου στο Βίτσι 1948, Μαρόπουλος Θεόδωρος στο Γράμμο-Γούπατα 1948, Γιωτόπουλος Παναγιώτης άγνωστο πού, πότε, Πλιατσκόπουλος Στέργιος Βίτσι 1948, Βρατμήρας Νίκος του Βασιλείου στο Νόστιμο 1949, Βρατμήρα Πηνελόπη του Π. στα Γρεβενά 1948, Βλάχου Κλεοπάτρα στο Βίτσι 1948, Πλιατσκοπούλου Δωροθέα Γρεβενά 1948, Παπαστεργιάδη Ανδρονίκη Γρεβενά 1948, Τζανίδης Ιωάννης Γιαννοχώρι 1947, Παπαστεργιάδης Νίκος ελεύθερος σκοπευτής, στη Γεωργική Σχολή Θεσσαλονίκης 1948.
     Εκτελέστηκε την ίδια περίοδο: Σιωμάδης Θωμάς από το στρατοδικείο στην Καστοριά 1948. Εκτελέστηκαν από ΜΑΫδες: Κωστόπουλος Στέργιος (κωφάλαλος) 1948, Σιδερίδου Ιολάνδη στην Ασπροκκλησιά 1948. Όσοι επέζησαν έφυγαν, μετά το τέλος του Εμφυλίου, για τις πρώην Λαϊκές Δημοκρατίες και τη Σοβιετική Ένωση.
     Στην Τασκένδη του Ουζμπεκιστάν: Κωστόπουλος Τάκης, Σιωμάδης Δημ., Βλάχος Δημοσθ., Βλάχος Βασίλειος, Μαροπούλου Σταυρούλα, Μαρόπουλος Ευθύμιος, Μαρόπουλος Παναγιώτης, Μαρόπουλος Ανδρέας, Μαροπούλου Δωροθέα, Πλιατσκόπουλος Κοσμάς, Μαροπούλου Έλλη, Μαρόπουλος Μιχ., Καραβασίλης Ανδρέας, Μαροπούλου Βασιλική του Θεοδόση, Παπαστεργιάδης Αντώνης, Παπαστεργιάδου Άννα, Κωστοπούλου Κασσιανή το 1959 «άνευ επανόδου κατά δήλωσίν της», όπως ανέφερε το διαβατήριο που της χορήγησαν.
     Στην Πολωνία: Θρησκόπουλος Νικόλαος, Δελιάδης Χρήστος, Σπυροπούλου Θωμαή, Σπυρόπουλος Απόστολος, Σπυροπούλου Όλγα, Μάγγας Αθανάσιος, Μάγγα Ευδοξία, Μάγγα Ευτυχία (κόρη).
     Στην Τσεχοσλοβακία: Γιωτόπουλος Χρήστος, Σπυρόπουλος Στέργιος, Παπαστεργιάδης Στέργιος, Παπαστεργιάδης Αντώνης, ανάπηρος του ΔΣΕ, πήγε το 1965 στην Τσεχοσλοβακία από την Τασκένδη και πέθανε εκεί.
     Στη Γιουγκοσλαβία, Νόβισαντ: Μαροπούλου Δάφνη, είναι ακόμη εκεί.
     Πέθαναν στις χώρες που ζούσαν: Σπυρόπουλος Απόστολος, Σπυροπούλου Όλγα, Σπυροπούλου Θωμαή, Μαροπούλου Δωροθέα, Παπαστεργιάδης Αντώνης. Οι άλλοι επαναπατρίστηκαν.
     Στη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου έπεσαν στις μάχες από τις τάξεις του Εθνικού Στρατού πολεμώντας κατά του ΔΣΕ: Ο λοχαγός του Κυβερνητικού Στρατού Βράκας Βασίλειος, Αθήνα, Δεκεμβριανά. Ο Τέτουλας Κων/νος του Αγαθάγγελου, έφεδρος ανθ/γός στην ομώνυμη γέφυρα του Αλιάκμονα, στην περιοχή Νεάπολης. Ο Παπαθανασίου Νίκος, έφεδρος ανθ/γός διοικητής ΛΟΚ στη μάχη του Μάλι Μάδι το 1948 (ήταν λοχαγός του ΕΛΑΣ μέχρι το 1945).1
 
 
 
Όπως συνάγεται, χύθηκε πολύ αίμα στον αδελφοκτόνο εμφύλιο πόλεμο του 1946-49 στον οποίο μας περιέπλεξαν μεθοδικά οι Άγγλοι αλλά και εμείς δείξαμε αδυναμία να τον αποφύγουμε, όπως έγινε στην Ιταλία. Κι αυτό λόγω των λαθών της Αριστεράς, όπως η αποχή από τις εκλογές του 1946, η αδιαλλαξία του Ζαχαριάδη για εξεύρεση λύσης στη διάρκεια των μαχών στο Γράμμο το 1948, αιτίες, όμως, που δεν υποβαθμίζουν τις τεράστιες ευθύνες των βασιλικών κυβερνήσεων της Ελλάδας, οι οποίες πολλές φορές θύμιζαν τη ρήση του Κων/νου Καραμανλή «ποιος κυβερνάει επιτέλους αυτόν τον τόπο;» Συμπέρασμα: Ποτέ πια εμφύλιος πόλεμος.
     Αυτό το κεφάλαιο αποτελεί την πραγματική ιστορία των αγώνων των Σκαλοχωρινών χωρίς αποσιωπήσεις, παρασιωπήσεις και υπεκφυγές. Αποτελεί συγχρόνως και μια απάντηση σε όσα γράφει ο Αριστοτέλης Κωστόπουλος στο βιβλίο του που πρόσφατα εκδόθηκε με τίτλο «Το Σκαλοχώρι».
     Όσο για την αξιοπιστία όσων γράφω για ονόματα και τόπους σημειώνω ότι προέκυψαν από συγκέντρωση στοιχείων και επανειλημμένες διασταυρώσεις πληροφοριών από τα ίδια τα πρόσωπα που ζουν ακόμη ή από συγγενείς τους.
 
 
 
 
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
 
1. Στο Άργος Ορεστικό υπάρχει προτομή του.
(από το βιβλίο: Τάκης Κωστόπουλος, Με τους αντάρτες στη Δυτική Μακεδονία: Αναμνήσεις από Κατοχή, Εμφύλιο, Τασκένδη, Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας, Μαρτυρίες VII, Βιβλιόραμα-Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς, 2006)